Халықтың қарыз жүктемесінің өсуіне байланысты әлеуметтік-экономикалық тәуекелдерді бағалау

Аңдатпа

Бұл мақала Қазақстандағы халықтың артық қарыздану мәселесін және оның әлеуметтік-экономикалық тұрақтылыққа әсерін зерттеуге арналған. Зерттеудің мақсаты – халықтың қарыз құрылымын, оның өзгеру динамикасын талдау, негізгі тәуекел топтарын анықтап, жүйелік қаржылық және әлеуметтік қауіптерді азайтуға бағытталған ұсыныстар әзірлеу. Жұмыста халықтың, әсіресе аз қамтылған топтардың, қысқа мерзімді тұтынушылық несиелерге тәуелділігі артып, ұзақ мерзімді ипотекалық құралдардың жеткілікті қолданылмауы ерекше назарға алынды. Зерттеу әдістемесі аралас тәсілге негізделген: Қазақстан Ұлттық Банкі, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі ұсынған ресми статистикалық деректер және 2023 жылғы қаржылық сауаттылық сауалнамасының нәтижелері қолданылды. Негізгі қорытындылар халық арасында қаржылық білім деңгейінің төмендігі, импульстік тұтынушылық мінез-құлық және кірісті көрсету кезіндегі бұрмалау қарыз жүктемесінің артуына тікелей әсер ететінін көрсетті. Зерттеуде халықтың қарыз алуына байланысты әлеуметтік-экономикалық тәуекелдерді бағалауға арналған құрылымдалған модель ұсынылды. Ғылыми маңызы – қарыз жүктемесінің көрсеткіштерін жүйелеуде, ал практикалық маңызы – қаржылық сауаттылықты арттыру, тұтынушылық несиелеуді реттеу және осал топтарды қолдау бойынша саясаттық ұсыныстар әзірлеуде көрініс табады.